กฎมณเฑียรบาล

Update 01 พ.ย. 2563

กฎมนเทียรบาล 

กฎหมายตราสามดวงวาดวยกฎมณเทียรบาล 

กฎมนเทียรบาล เปนกฎหมายที่กลาวถึงราชประเพณีระเบียบแบบแผน การละเวนและ วิธีปฏิบัติในการพระราชพิธีตาง ๆ ของพระมหากษัตริยพระบรมวงศานุวงศตลอดจนขาราช บริพารที่ถวายการรับใชในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งพวกพราหมณไดนํามาเผยแพรตามคําภีร มนูธรรมศาสตรของอินเดียตั้งแตสมัยโบราณ 

สมัยอยุธยา กฎมนเทียรบาลไดเริ่มตราขึ้นในรัชกาสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ตามคติ โบราณ พระมหากษัตริยเปรียบประดุจดั่งสมมุติเทพ เปนผูทรงพระบรมเดชานุภาพโดยสมบูรณ สามารถกระทําการใด ๆ ไดตามพระราชประสงคอันเปนเหตุทําใหเกิดปญหาในเรื่องการสืบราช สันตติวงศสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตรากฎมนเทียรบาลขึ้น เพื่อเปนแบบแผนในพระราชสํานัก ตอมาจึงไดถือเปนหลักการปฏิบัติมาจนถึงสมัยปจจุบัน และ ไดมีการปรับปรุง เปลี่ยนแปลง แกไข เพิ่มเติม โดยเลือกใชใหเหมาะสมเขากับสภาพการณของ สังคมและบานเมือง มีลักษณะการบังคับใชเปนกฎหมายซึ่งไมขัดแยงกับรัฐธรรมนูญ 

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ให มีการรวบรวมบทกฎหมายตาง ๆ ที่กระจัดกระจายและหลงเหลืออยูภายหลังจากที่เสียกรุง ศรีอยุธยาใหกับพมาเมื่อ พ.ศ. 2310 ไดมีการจัดหมวดหมู ตรวจชําระแกไขและรวบรวมเขาไว เปนกฎหมายตราสามดวง ซึ่งกฎมนเทียรบาลเปนกฎหมายฉบับหนึ่งซึ่งไดถูกรวบรวมเขาไวใน กฎหมายตราสามดวงดวย 

กฎมนเทียรบาล มีเนื้อหาแบงออกเปน 3 ลักษณะ พอสังเขปดังนี้ 

 1. วาดวยแบบแผน พระราชภาระในการปกครองประเทศ การเสด็จออกที่ประชุมมุข มนตรีพิพากษาคดีและวาราชการบานเมือง พระราชกิจประจําวัน ประจําเทศกาล ตามกําหนด พระราชพิธีตาง ๆ หรือเปนการสวนพระองคตามพระราชอัธยาศัย 

 2. วาดวยตําแหนงหนาที่ราชการ เปนขอบัญญัติพิเศษเกี่ยวกับพระราชฐานและพระ ราชวงศ

3. วาดวยพระราชกําหนดเปนขอบังคับสําหรับราชสํานักวาดวยการสืบราชสันตติวงศ การเสกสมรสแหงเจานายในพระราชวงศการปกครองในราชสํานัก ขาราชการในพระราชสํานัก การดูแลรักษาพระราชมณเฑียร พระราชวังชั้นในชั้นนอก การจัดการพระราชพิธีตาง ๆ หากมี ผูใดละเมิดกฎมณเฑียรบาลตองไดรับโทษตามที่ตราไว 

ปจจุบันกฎมนเทียรบาลที่ยังคงมีความสําคัญ คือ กฎมนเทียรบาลวาดวยการสืบราช สันตติวงศพระพุทธศักราช 2467  

กรมศิลปากร. อักขรานุกรมประวัติศาสตรไทย อักษร ก. กรุงเทพฯ : ม.ป.ท., 2540, หนา 15 – 21.